Parayı kim buldu?
Para icat edilmeden önce, deniz kabuğundan kıymetli metallere kadar çeşitli mallar değişim aracı olarak kullanılmıştır. İlk parayı Lidyalılar bulmuştur. Tarihi kayıtlara göre, M.Ö. 118 yılında Çinliler deri para kullanmışlardır. İlk kağıt para ise M.S. 806 yılında yine Çin’de ortaya çıkmıştır. Batıda kağıt paraların basılması ve kullanılması 17 nci yüzyılın sonlarına rastlamaktadır. Tarihçilerin bildirdiğine göre, altın ve gümüş paraları yaygın olarak kullanan en eski millet, Anadolu ve Ege havzasındaki eski Yunanlılar olmuştur. Yakın zamana kadar, bulunabilen paralara dayanarak Osmanlılarda ilk parayı Orhan Beyin bastığı kabul ediliyordu. Yeni bulunan bir sikkeye göre ilk paranın Osman Bey zamanında basıldığı kesin olarak tespit edilmiştir. Bu paraların basılmasından sonra, tedavülde olan Selçuklu paraları yavaş yavaş piyasadan çekilmiştir. Fatih Sultan Mehmed Han, İstanbul’u fethettikten sonra, bu zamana kadar kullanılmakta olan gümüş akçe yerine 1478’de 23 ayar ilk altın sikkeyi bastırmıştır. Kestirilen sikke ve akçelere, han, sultan gibi sıfatların kullanılması, Birinci Sultan Murad devrinde başlanmıştır. Sultan Dördüncü Muradzamanında Sadrazam Kemankeş Ali Paşa, akçenin yerini tutacak olan Para adında yeni sikkeler bastırmıştır. Yine aynı devirde Kuruş ismini taşıyan başka paralar da çıkartılmıştır. Sultan Üçüncü Ahmed Devrinde ilk olarak Lira tabiri kullanılmaya başlanmıştır. Bu tabirler günümüze kadar devam edegelmiştir.
Para İşaretleri ve Kısaltmaları: Çoğu para değerinin kendine has yazı işareti ya da kısaltması vardır. Bunlarda para birimi sembolü kullanılır. Örneğin;
₺ Türk Lirası (TRY) için
£, Paund (GBP) için
$, Amerikan Doları (USD) için
¥, Yen (JPY) için
€, Euro (EUR) için
₦, Naira için
₹ Hint Rupisi (INR) için
Afganistan, Afgani (AFN)
Almanya, Euro (EUR)
Andorra, Euro (EUR)
Angola, Kwanza (AOA)
Anguilla, Dogu Karayip Doları (XCD)
Antigua and Barbuda, Dogu Karayip Doları (XCD)
Arjantin, Peso (ARS)
Arnavutluk, Lek (ALL)
Aruba, Guilder (AWG)
Ashmore ve Cartier Adaları, Avustralya Doları (AUD)
Avustralya, Avustralya Doları (AUD)
Avusturya, Euro (EUR)
Azerbaycan, Yeni Manat (AZN)
Azores, Euro (EUR)
Bahamalar, Bahama Doları (BSD)
Bahreyn, Dinar (BHD)
Bajan (Barbados), Dollar (BBD)
Balearic Adaları, Euro (EUR)
Banglades, Taka (BDT)
Barbados, Barbados Doları (BBD)
Bati Sahara, Fas Dirhemi (MAD)
Bati Samoa (Samoa), Tala (WST)
Belarus, Ruble (BYR)
Belcika, Euro (EUR)
Belize, Belize Doları (BZD)
Benin, CFA Franc BCEAO (XOF)
Bermuda, Bermuda Dollar (BMD)
Bhutan, Hindista Rupeesi (INR)
Bhutan, Ngultrum (BTN)
Birlesik Arap Emirlikleri, Dirham (AED)
Bolivya, Boliviano (BOB)
Bonaire, Hollanda Antilles Guilderi (ANG)
Bosna Hersek, Convertible Marka (BAM)
Botswana, Pula (BWP)
Brezilya, Real (BRL)
Brunei, Brunei Doları (BND)
Brunei, Singapur Doları (SGD)
Bulgaristan, Lev (BGN)
Burkina Faso, CFA Franc BCEAO (XOF)
Burma (Myanmar), Kyat (MMK)
Burundi, Franc (BIF)
Cape Verde, Escudo (CVE)
Cayman Adaları,Cayman Adaları Doları (KYD)
Cezayir, Dinar (DZD)
CFA Communauté Financière Africaine BEAC Franc (XAF)
CFA Communauté Financière Africaine BCEAO Franc (XOF)
XAF">Chad, CFA Franc BEAC (XAF)
Şili, Peso (CLP)
Çin, Yuan (CNY)
Noel Adasi, Australia Dollar (AUD)
Cocos (Keeling Adaları, Avustralya Doları (AUD)
Kolombiya, Peso (COP)
Communauté Financière Africaine BEAC Franc (XAF)
Communauté Financière Africaine BCEAO Franc (XOF)
Comoros, Comoros Franki (KMF)
Comptoirs Français du Pacifique Franc (XPF)
Côte d'Ivoire, CFA Franc BCEAO (XOF)
Cook Adaları, Yeni Zelanda Doları (NZD)
Coral Sea Adaları, Avustralya Doları (AUD)
Curaço, Hollanda Antilles Guilderi (ANG)
Çek Cumhuriyeti, Koruna (CZK)
Danimarka Kronu (Krone) (DKK)
Djibouti, Franc (DJF)
Dominica, East Caribbean Dollar (XCD)
Dominican Republic, Peso (DOP)
Dogu Karayip Doları (XCD)
Dogu Timor, Amerikan Doları (USD)
Ekvador Cumhuriyeti, Amerikan Doları (USD)
El Salvador, Colon (SVC)
El Salvador, Amerikan Doları (USD)
Equatorial Gine, CFA Franc BEAC (XAF)
Eritrea, Nakfa (ERN)
Ermenistan, Dram (AMD)
Estonya, Kroon (EEK)
Etiyopya, Birr (ETB)
Europa Adasi, Euro (EUR)
Falkland Adaları, Falkland Poundu (FKP)
Faroe Adaları, Danimarka Kronisi (DKK)
Fas, Dirhem (MAD)
Fiji, Fiji Doları (FJD)
Fildişi Sahilleri (Côte d'Ivoire), CFA Franc BCEAO (XOF)
Filipinler, Peso (PHP)
Finlandiya, Euro (EUR)
Fransa, Euro (EUR)
Fransiz Gine, Euro (EUR)
Fransiz Polonezya Adaları, Comptoirs Français du Pacifique Franc (XPF)
Fransiz Polonezya Adaları, Euro (EUR)
Fransiz Guney ve Antartik Adaları, Euro (EUR)
Gabon, CFA Franc BEAC (XAF)
Gambiya, Dalasi (GMD)
Gazze, Israil Yeni Shekeli (ILS)
Gana, Cedi (GHC)
Gibraltar, Pound (GIP)
Great Britain (United Kingdom), Pound (GBP)
Grönland, Denmark Krone (DKK)
Grenada, East Caribbean Dollar (XCD)
Guadeloupe, Euro (EUR)
Guam, United States Dollar (USD)
Guatamala, Quetzal (GTQ)
Guernsey, Pound (GGP)
Gine, Gine Franki (GNF)
Guinea-Bissau, CFA Franc BCEAO (XOF)
Guney Afrika, Rand (ZAR)
Guney Gürcistan, Ingiliz Poundu (GBP)
Guney Kore, Won (KRW)
Guney Sandwich Adaları, United Kingdom Pound (GBP)
Guyana, Guyana Doları (GYD)
Gümüş (1 Ons) (XAG)
Gürcistan, Lari (GEL)
Haiti, Gourde (HTG)
Hırvatistan, Kuna (HRK)
Hollanda, Euro (EUR)
Hollanda Antilles, Guilder (ANG)
Hollanda (Netherlands), Euro (EUR)
Honduras, Lempira (HNL)
Hong Kong, Hong Kong Doları (HKD)
Hindistan, Hindistan Rupeesi (INR)
Irak, Irak Dinarı (IQD)
Islas Malvinas (Falkland Islands), Pound (FKP)
Isle of Man, Pound (IMP)
İndonezya, Rupiah (IDR)
İngiltere (UK), Pound (GBP)
İngiliz Hindistan Okyanus Bolgesi, Pound (GBP)
İngiliz Hindistan Okyanus Bolgesi, Amerikan Doları (USD)
İngiliz Virgin Adaları, United States Dollar (USD)
International Monetary Fund Special Drawing Right (XDR)
İran, Iran Riyali (IRR)
İrlanda, Euro (EUR)
İskoçya (United Kingdom), Pound (GBP)
İspanya, Euro (EUR)
İsrail, Israil Yeni Shekeli (ILS)
İsveç, Krona (SEK)
İsviçre, Isvicre Frangi (CHF)
İtalya, Euro (EUR)
İzlanda, Krona (ISK)
Jamaika, Jamaika Doları (JMD)
Japonya, Japon Yeni (JPY)
Jersey, Pound (JEP)
Johnson, Amerikan Doları (USD)
Juan de Nova, Euro (EUR)
Kambocya, Riel (KHR)
Kamerun, CFA Franc BEAC (XAF)
Kanada, Kanada Doları (CAD)
Kanarya Adaları, Euro (EUR)
Karadağ, Euro (EUR)
Katar, Katar Riyali (QAR)
Kazakistan, Tenge (KZT)
Kenya, Shilling (KES)
Kibris, Kibris Poundu (CYP)
Kiribati, Australia Dollar (AUD)
Kirgizistan, Som (KGS)
Kongo/Brazzaville, CFA Franc BEAC (XAF)
Kongo/Kinshasa, Kongo Franki (CDF)
Kosta Rika, Colon (CRC)
Kuveyt, Kuveyt Dinarı (KWD)
Kuzey Kore, Won (KPW)
Kuzey Mariana Adaları, Amerikan Doları (USD)
Küba, Convertible Peso (CUC)
Küba, Peso (CUP)
Laos, Kip (LAK)
Letonya, Lat (LVL)
Lesotho, Loti (LSL)
Liberya, Liberya Doları (LRD)
Libya, Libya Dinarı (LYD)
Liechtenstein, Isvicre Frangi (CHF)
Litvanya, Litas (LTL)
Lüksemburg, Euro (EUR)
Lübnan, Lübnan Poundu (LBP)
Macaristan, Forint (HUF)
Macau, Pataca (MOP)
Makedonya, Makedonya Denar (MKD)
Madagaskar, Ariary (MGA)
Mader Adaları, Euro (EUR)
Malawi, Kwacha (MWK)
Malezya, Ringgit (MYR)
Maldivler, Rufiyaa (MVR)
Mali, CFA Franc BCEAO (XOF)
Malta, Malta Lirasi (MTL)
Malvinas (Falkland Islands), Pound (FKP)
Marshall Adaları, Amerikan Doları (USD)
Martinik, Euro (EUR)
Mauritius, Rupee (MUR)
Mayotte, Euro (EUR)
Meksika, Peso (MXN)
Merkez Afrika Cumhuriyeti, CFA Franc BEAC (XAF)
Mikronezya, Amerikan Doları (USD)
Midway Adaları, Amerikan Doları (USD)
Misir, Misir Poundu (EGP)
Moğolistan, Tughrik (MNT)
Moldova, Leu (MDL)
Monako, Euro (EUR)
Montserrat, East Caribbean Dollar (XCD)
Moritanya, Ouguiya (MRO)
Mozambik, Metical (MZN)
Myanmar (Burma), Kyat (MMK)
Namibia, Namibia Doları (NAD)
Nauru, Avustralya Doları (AUD)
Navassa, Haiti Gourde (HTG)
Navassa, Amerikan Doları (USD)
Nepal, Rupee (NPR)
Nikaragua, Cordoba (NIO)
Nijer, CFA Franc BCEAO (XOF)
Nijerya, Naira (NGN)
Niue, New Zealand Dollar (NZD)
Norfolk Adasi, Avustralya Doları (AUD)
Norveç,Norveç Kronu (NOK)
Oman, Riyal (OMR)
Özbekistan, Som (UZS)
Pakistan, Rupee (PKR)
Palau, Amerikan Doları (USD)
Paladyum Ounce (XPD)
Panama, Balboa (PAB)
Panama, Amerikan Doları (USD)
Papua Yeni Gine, Kina (PGK)
Paracel Adaları, Yuan (CNY)
Paracel Adaları, Vietnam Dong (VND)
Paraguay, Guarani (PYG)
Peru, Nuevo Sol (PEN)
Pitcairn, Yeni Zelanda Doları (NZD)
Platinyum (1 Ons) (XPT)
Polonya, Zloty (PLN)
Portekiz, Euro (EUR)
Puerto Rico, Amerikan Doları (USD)
Réunion, Euro (EUR)
Romanya, Yeni Leu (RON)
Rusya, Ruble (RUB)
Rwanda, Rwanda Frangı (RWF)
Saba, Hollanda Antilles Guilderi (ANG)
Saint Helena, Saint Helena Poundu (SHP)
Saint Kitts and Nevis, Dogu Karayipler Doları (XCD)
Saint Lucia, Dogu Karayipler Doları (XCD)
Saint Pierre and Miquelon, Euro (EUR)
Saint Vincent and The Grenadines, Dogu Karayipler Doları (XCD)
Saint-Martin, Euro (EUR)
Samoa, Amerikan Doları (USD)
Samoa, Tala (WST)
San Marino, Euro (EUR)
São Tome and Principe, Dobra (STD)
Seborga, Luigino (SPL)
Senegal, CFA Franc BCEAO (XOF)
Sırbistan, Sırbistan Dinarı (RSD)
Sierra Leone, Leone (SLL)
Singapur, Singapur Doları (SGD)
Sint Eustatius, Hollanda Antilles Guilderi (ANG)
Sint Maarten, Hollanda Antilles Guilderi (ANG)
Slovakya, Koruna (SKK)
Slovenya, Euro (EUR)
Solomon Adaları, Solomon Doları (SBD)
Somali, Shilling (SOS)
Sri Lanka, Rupee (LKR)
Sudan, Dinar (SDG) (Yürürlükten kalktı)
Sudan, Pounds (SDG)
Sudi Arabistan, Sudi Arabistan Riyali (SAR)
Suriname, Suriname Doları (SRD)
Svalbard ve Jan Mayen, Norvec Kronu (NOK)
Swaziland, Lilangeni (SZL)
Swaziland, Guney Afrika Randı (ZAR)
Suriye, Suriye Poundu (SYP)
Taiwan (Tayvan) , New Dollar (TWD)
Tacikistan, Somoni (TJS)
Tacikistan, Rusya Rublesi (RUB)
Tanzanya, Shilling (TZS)
Tayland, Baht (THB)
Togo, CFA Franc BCEAO (XOF)
Tokelau, Yeni Zelanda Doları (NZD)
Tonga, Pa'anga (TOP)
Transnistria, Moldova Leu (MDL)
Trinidad and Tobago, Trinidad Doları (USD)
Türkmenistan, Türkmenistan Manatı
Türkiye, Türk Lirası (TRY)(TL)
Tunus, Tunus Dinarı (TND)
Tuvalu, Avustralya Doları (AUD)
Tuvalu, Tuvalu Doları (TVD)
Uganda, Uganda Shilingi (UGX)
Ukrayna, Hryvna (UAH)
UK, Pound (GBP)
Uruguay, Peso (UYU)
Ürdün,Ürdün Dinarı (JOD)
Vanuatu, Vatu (VUV)
Vatikan, Euro (EUR)
Venezuela, Bolivar (VEB)
Viyetnam, Dong (VND)
Virgin Adaları, Amerikan Doları (USD)
Wake Adasi, Amerikan Doları (USD)
Wallis ve Futuna Adaları, Comptoirs Français du Pacifique Franc (XPF)
West Bank, Israil Yeni Shekeli (ILS)
West Bank, Ürdün Dinarı (JOD)
Yemen, Yemen Riyali (YER)
Yeni Caledonya, Comptoirs Français du Pacifique Franc (XPF)
Yeni Zelanda,Yeni Zelanda Doları (NZD)
Yunanistan, Euro (EUR)
Zambiya, Kwacha (ZMK)
Zimbabve, Zimbabve Doları (ZWD)
Sahte Para, para değeri varmış gibi görünen, ama herhangi bir değeri olmayan, yapımına hile karıştırılmış ya da taklit edilmiş para anlamına gelmektedir. Bu parayı kullananların amacıysa alacaklıları paranın gerçek değeri konusunda aldatmaktır. Sahte para kullanılması, bu paranın piyasaya sürülmüş olduğu anlamına gelmektedir. Sahte para imalatı, piyasaya çıkarılması ya da çıkarılma amacıyla hazırlanması dünya genelinde suçtur.
-Milattan Önce 2500 yıllarında, Mısır ve Mezopotamya’da insanlar altın ve gümüşü ilk olarak para birimi olarak kullanmaya başladıkları zamandan itibaren, vergi toplama geleneği çok daha kolay hale geldi.
-İnsanlık tarihi en büyük derdi olan ‘vergi’ mevzusunu ilk dönemlerden beri maalesef hiçbir şekilde çözemedi. Ta ki, beş bin yıl önce Mısırlılar işgücüne karşılık sahip oldukları değerli eşyaları takas etmeye başladıkları andan itibaren.
-Maalesef paranın icadı hırsızlığı da ortaya çıkardı. Eski dönemlerde tapınaklar tarihin ilk bankaları olarak görev yaptı. Bu nedenle tapınaklar sık sık hırsızlar tarafından yağmalanıyordu.
-Milattan Önce 1750 yıllarında ilk kez kiliseler papalar aracılığıyla kredi vermeye başladı.
-Kağıt para ilk olarak 806 yıllarında Çin’de ortaya çıktı. Marco Polo yaklaşık üç yüzyıl sonra Çin seyahati sırasında kağıt parayı görünce oldukça hayerete düştü.
-Kağıt para tüm dünyada yaygınlaşınca 15′inci yüzyılda Çin’de enflasyon ortaya çıktı.
-Tüm dünya piyasalarında dönen demir ve kağıt ABD dolarının bugünkü toplam değeri ortalama 829 milyar dolar civarında.
-Bu nakit paranın üçte ikisi deniz aşırı ülkelerde dönüyor.
-Dünyada en çok bakteri ABD doları üzerinde bulunuyor. Yani en mikroplu para ‘Amerikan doları’.
-1916 yılları civarında bir dönem Washington’da paralar yıkanabiliyor, ütülenebiliyor ve hatta yeniden basılabiliyordu.
-ABD paraları ağaçtan üretilmiyor. Yüzde 75 oranında pamuk, yüzde 25 oranında da sentetik madde içeriyor.
-1949 yılında Frank McNamara isimli bir kişi New York’ta arkadaşlarını yemeğe çıkardı. Fakat yanına nakit para almayı unutunca ilginç bir yöntem geliştirdi. Arkadaşlarına mahçup olan McNamara, ‘Diner’s Club Cart’ adında nakit parayla harcama yapmayı gerektirmeyen bir klüp kartı yarattı. Bu kart sistemi bugünkü kredi kartı sisteminin temelini oluşturdu.
-‘Diner’s’ kart çatısı altında 14 restoran birleşti ve kart sahiplerinden yılda üç dolar kart ücreti kesildi.
-İskoçyalı John Shepherd-Barron isimli bir mucit, tarihteki ilk ATM makinesini Londra’daki Barclay Bankası için yarattı. Bu ATM’lerde önceden plastik kartlar yoktu. Özel bir carbon-14 güvenlik sistemli çekler kullanılıyordu
